Ewa Jałochowska – Kolory PRL

Autorka postawiła przed sobą ambitny cel opisania kondycji trzech dziedzin rodzimej sztuki – plakatu, filmu animowanego i komiksu – w latach 1945–1989. Już sama grubość książki powinna budzić zaniepokojenie co do możliwości realizacji tego szeroko zakrojonego projektu: oddać na stosunkowo niewielkiej liczbie stron tak bogate, a jednocześnie tak różne zjawiska jest wszak rzeczą trudną, jeżeli nie niemożliwą. I rzeczywiście – o ile lata 50. i 60. omówione są szczegółowo i kompetentnie, o tyle kolejne dwadzieścia lat to chaotyczna wyliczanka tytułów. Lata 80. natomiast praktycznie pomijają tak ważne zagadnienie plakatu, którego miejsce zajął bryk z dziejów najnowszych. Co gorsza, fragment ten nie tylko popada w nieznośną egzaltację, ale w istocie ogranicza się do ciągłego powtarzania frazesu, iż krajanie każdą aktywnością o wolność (a nie o mięso) walczyli. Idąc tym zwodniczym tropem, Jałochowska doszukuje się – niekiedy na siłę – ukrytego przekazu w dosłownie każdym dziele kultury, zapominając najwyraźniej o starym dowcipie, iż w czasach PRL wystarczyło rozrzucić na ulicy puste kartki, bo ludzie i tak wiedzieli, co ma być na nich napisane. W rezultacie Kolory PRL to wybiórczy leksykon, w którym brakło zarówno wzmianki o plakacie filmowym w tak ważnym okresie kina moralnego niepokoju (wspomnienie o Człowieku z marmuru to jednak nieco za mało), jak i o słynnych filmach animowanych. Może to zresztą i lepiej, bo w odniesieniu do tego ostatniego Jałochowska nie może się zdecydować, czy pisać o produkcjach dla dzieci, czy o awangardowej twórczości skierowanej do dorosłych. Książka razi także wieloma fragmentami jawnie grafomańskimi, bardzo naiwnymi sądami historycznymi, a wreszcie partiami – dotyczącymi zwłaszcza animacji – których nie powstydziliby się bełkotliwi poststrukturaliści. Choć sam temat zasługiwał na solidne opracowanie, Kolory PRL to propozycja co najwyżej poprawna – nieźle przebadana, ale źle napisana i z licznymi brakami w warstwie merytorycznej.